Scenariusz zajęć psychoedukacyjnych: Asertywność i komunikacja swoich potrzeb

Czas trwania: 2 godziny

Grupa wiekowa: Młodzież / Dorośli

Cele zajęć:

1. Rozwój asertywności.

2. Uczenie się wyrażania własnych potrzeb i uczuć.

3. Praktykowanie umiejętności komunikacyjnych.

4. Wykorzystanie kreatywnych metod wyrazu (arteterapia, opowiadanie).

Przygotowanie materiałów:

- Karteczki/kolorowy papier

- Kredki, flamastry, farby

- Karty z sytuacjami do odegrania

- Poduszki do relaksacji

- Muzyka relaksacyjna

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie (15 min)

- Powitanie uczestników.

- Krótkie wprowadzenie do tematu asertywności. Wyjaśnienie, co to jest asertywność i dlaczego jest ważna w komunikacji.

- Ciekawe pytanie otwierające: "Kiedy ostatnio czułeś/aś, że musisz wyrazić swoje zdanie, ale się wahałeś/aś?" Uczestnicy chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami.

2. Gra "Słuchaj i małpuj" (20 min)

- Uczestnicy siadają w kręgu.

- Jedna osoba zaczyna mówić w zdaniu coś, co czuje lub myśli (np. "Czuję, że..."). Następnie do niej dołącza kolejna osoba powtarzając zdanie, ale wprowadzając swoje własne uczucia.

- Celem jest zrozumienie, że komunikacja emocji i potrzeb jest procesem interaktywnym i chęć do dzielenia się swoimi uczuciami.

3. Praca plastyczna: "Moje potrzeby" (30 min)

- Uczestnicy otrzymują kolorowy papier i kredki. Każdy rysuje obrazek, który symbolizuje ich osobiste potrzeby (np. relaks, miłość, szacunek).

- Po skończeniu zadania każdy ma możliwość zaprezentowania swojego rysunku i wyjaśnienia jego znaczenia.

- W trakcie tego etapu można odnotować, jak różnorodne potrzeby mogą być w grupie.

• "Asertywność to nie tylko mówienie 'nie', ale także umiejętność wyrażania swoich potrzeb i uczuć."

• "Nie musisz zgadzać się ze wszystkimi, aby być uprzejmy – czasami najlepszym rozwiązaniem jest wyrażenie własnego zdania."

• "Granice są ważne. Warto je ustalać, by chronić swoje emocje i czas."

• "Twoje uczucia są ważne. Masz prawo do swoich reakcji i potrzeb, nawet jeśli inni się z nimi nie zgadzają."

• "Asertywność to sztuka mówienia 'tak' tym rzeczom, które są dla nas ważne, i 'nie' tym, które nas obciążają."

• "Pamiętaj, że nie jesteś odpowiedzialny za to, jak inni reagują na twoje decyzje."

• "Ucz się słuchać i rozumieć innych – to klucz do asertywnej komunikacji."

• "Wyrażaj siebie otwarcie, ale także bądź gotowy na konstruktywną krytykę."

• "Bądź swoim najlepszym przyjacielem – traktuj siebie z szacunkiem, tak jak traktowałbyś bliską osobę."

• "Asertywność to nie egoizm. To umiejętność dbania o siebie, nie krzywdząc innych."

4. Warsztat "Sytuacje kryzysowe" (30 min)

- Uczestnicy dzielą się na pary i otrzymują karty z różnymi sytuacjami, w których mogą czuć się niewygodnie

Oto 10 propozycji sytuacji, w których można czuć się niewygodnie:

1. **Ktoś przerywa Ci w trakcie, gdy chcesz coś powiedzieć.**

2. **Siedząc w grupie, nikt nie reaguje na Twoje żarty lub komentarze.**

3. **Czekasz na swoją kolej w rozmowie, ale rozmówca ignoruje Cię i dalej rozmawia z inną osobą.**

4. **Znajdujesz się w sytuacji, gdzie wszyscy dobrze się znają, a Ty jesteś nowa/nowy i czujesz się wyobcowany/a.**

5. **Ktoś na publicznym wystąpieniu szczerze krytykuje Twój pomysł.**

6. **Podczas jedzenia w restauracji ktoś nieprzyjemnie komentuje Twój wybór dania.**

7. **Ktoś zaskakuje Cię pytaniem osobistym, na które nie chcesz odpowiedzieć.**

8. **Stoisz w kolejce, a za Tobą ktoś głośno narzeka na Twoją obecność lub zachowanie.**

9. **Ktoś nieustannie przerywa Ci, gdy próbujesz wyjaśnić swoje zdanie na ważny temat.**

10. **Twój telefon dzwoni w najniższym momencie, a Ty nie masz go przy sobie, więc wszyscy patrzą na Ciebie, gdy próbujesz go znaleźć.**

Te sytuacje mogą powodować uczucie dyskomfortu i wywoływać różnorodne emocje.

- Każda para ma za zadanie odegrać swoje scenki, przedstawiając, jak mogą asertywnie wyrazić swoje potrzeby lub uczucia, w jeszcze jedną osobę, która będzie obserwować.

- Po odegraniu sytuacji każda para omawia, co poszło dobrze, a co można by poprawić.

5. Tworzenie opowiadań (15 min)

- Uczestnicy w małych grupach wymyślają krótką opowieść, która ilustruje sytuację z życia codziennego, w której ktoś musiał być asertywny.

- Opowieści prezentowane są na forum grupy.

Oto propozycje krótkich opowiadań ilustrujących sytuacje, w których bohaterowie muszą wykazać się asertywnością:

1. Podziel się z innymi: Ania zawsze ustępuje innym przy wyborze filmów w kinie. Kiedy jej przyjaciele wybierają kolejny dramat, w końcu decyduje się wyrazić swoje zdanie i proponuje wspólne wyjście na film akcji, który od dawna chciała zobaczyć.

2. Nie do odrzucenia: Marek, pracując w biurze, dostaje kolejne nieprzyjemne zadanie od swojego przełożonego, mimo że ostatnio miał już pełne ręce roboty. Postanawia zorganizować spotkanie z szefem, aby jasno określić swoje granice.

3. Czas dla siebie: Kasia od zawsze była pomocna dla swojej rodziny, ale czując się przytłoczona ich nieustannymi prośbami, postanawia wykorzystać weekend na odpoczynek. Wyraża szczerze swoje potrzeby, co zaskakuje jej bliskich, ale w końcu to szanują.

4. Wyzwanie w szkole: Tomek jest nieśmiały i często daje się zdominować w grupie rówieśniczej. Gdy jego koledzy namawiają go do złych wyborów, postanawia w końcu stanowczo powiedzieć "nie" i wyjaśnić, dlaczego nie zgadza się z ich pomysłami.

5. Na zakupach: Ewa, będąc na zakupach, zauważa, że sprzedawca próbuje naciągnąć ją na wyższe ceny. Dzięki pewności siebie i umiejętności negocjacji, udaje jej się zdobyć uczciwą cenę i odejść z satysfakcją.

6. Granice w pracy: Kamil zawsze zostawał po godzinach w biurze, by pomagać kolegom. Po długim czasie, postanawia rozmawiać z zespołem o ustaleniu sensownych granic pracy, by wspólnie znaleźć równowagę.

7. Zgubiłam się: Magda w pociągu była świadkiem sytuacji, w której inny pasażer nękał kobietę. Zamiast ignorować sytuację, decyduje się interweniować, zwracając uwagę pozostałych pasażerów, co prowadzi do zakończenia nieprzyjemności.

8. Znajomy z przeszłości: przyjaciel z liceum skontaktował się z Jackiem po latach, prosząc o pomoc w sprawach finansowych. Jacek, mimo chęci pomocy, decyduje się jasno określić swoje możliwości i odmawia, jako że ma własne zobowiązania.

9. Czas na dietę: Ola postanawia zadbać o zdrowie i zrobić porządek w swojej diecie. Kiedy znajomi namawiają ją na fast food, stanowczo, ale grzecznie odmawia, wyjaśniając, dlaczego to dla niej ważne.

10. Wybór prezentu: Marta, organizując urodziny dla swojego partnera, czuje się przytłoczona oczekiwaniami jego rodziny, która chce zorganizować wszystko po swojemu. Postanawia wyrazić swoje zdanie i zaproponować wspólne planowanie, co pozwoli im wszystkim na spełnienie swoich oczekiwań.

Każda z tych opowieści pokazuje, jak można zachować się asertywnie w codziennym życiu i w relacjach z innymi ludźmi.

6. Relaksacja (15 min)

- Zajęcia kończymy sesją relaksacyjną. Uczestnicy siadają w wygodnych pozycjach, zamykają oczy i słuchają muzyki relaksacyjnej.

- Prowadzący prowadzi krótką medytację, zachęcając uczestników do skoncentrowania się na oddechu i tym, jak budowanie asertywności wpływa na ich samopoczucie.

Zacznijmy od znalezienia wygodnej pozycji. Usiądź lub połóż się w spokojnym miejscu, w którym nic nie będzie Cię rozpraszać. Zamknij oczy i weź głęboki oddech. Wdech… i wydech. Poczuj, jak z każdym oddechem uwalniasz napięcia i zmartwienia.

Skup się teraz na swoim oddechu. Poczuj, jak powietrze wypełnia Twoje płuca, a następnie swobodnie opuszcza je. Wdech... i wydech. Pozwól, by Twój oddech stał się naturalny, głęboki i spokojny. Z każdym wdechem czujesz, jak wypełniasz się energią i pewnością siebie. Z każdym wydechem wypuszczasz wszelkie wątpliwości i lęki.

Teraz wyobraź sobie siebie w sytuacji, w której chcesz wyrazić swoje potrzeby lub zdanie. Poczuj, jak odwaga rośnie w Tobie z każdym wdechem. Przypomnij sobie, że asertywność to nie tylko umiejętność mówienia „tak” lub „nie”, ale przede wszystkim wyrażanie siebie w sposób, który szanuje Ciebie i innych.

Wdech… Odczuwaj siłę swojej obecności. Wydech… Pozwól, by negatywne myśli odpłynęły. Pomyśl o tym, jak budowanie asertywności wpływa na Twoje samopoczucie. Kiedy czujesz, że masz prawo do swoich uczuć i myśli, stajesz się bardziej otwarty i pełen nadziei. Twoje serce bije rytmicznie, a umysł jest spokojny.

Z każdym wdechem wzmacniasz swoją autentyczność. Z każdym wydechem uwalniasz się od strachu przed odrzuceniem. Wdech… Poczuj tę harmonię w sobie. Wydech… Niech to będzie Twoim codziennym przypomnieniem, że zasługujesz na to, by być sobą.

Teraz, kiedy czujesz tę wewnętrzną moc, powoli wracaj do rzeczywistości. Weź jeszcze jeden głęboki oddech, potrząśnij delikatnie dłońmi i stopami. Kiedy będziesz gotowy, otwórz oczy. Pamiętaj, że asertywność zaczyna się w Tobie, a Twój oddech jest kluczem do spokoju i siły.

7. Podsumowanie i refleksja (10 min)

- Prowadzący zachęca uczestników do podzielenia się tym, co było dla nich najważniejsze w trakcie zajęć.

- Uczestnicy mogą również wskazać, jak mogą zastosować nowe umiejętności w swoim codziennym życiu.

Po zajęciach na temat asertywności i komunikacji swoich potrzeb, nasunęło mi się wiele refleksji dotyczących tego, jak ważne jest umiejętne wyrażanie siebie w relacjach międzyludzkich. Asertywność to nie tylko umiejętność mówienia "nie", ale także wyrażania swoich myśli, uczuć i potrzeb w sposób szanujący zarówno siebie, jak i innych.

Zajęcia uświadomiły mi, jak często w codziennym życiu rezygnujemy z wyrażania swoich potrzeb, będąc przekonanymi, że musimy zadowolić innych kosztem własnego komfortu. Uczyliśmy się, że asertywność pozwala nam budować zdrowe granice w relacjach. To ważne, by nie bać się mówić o tym, co dla nas istotne. Często jednak, z obawy przed odrzuceniem lub konfliktem, unikamy rozmowy o swoich potrzebach.

Podczas warsztatów przeprowadziliśmy różne ćwiczenia, które pozwoliły nam praktycznie zastosować zasady asertywnej komunikacji. To było dla mnie odkrywcze doświadczenie. Zdałem sobie sprawę, że mówienie o swoich potrzebach nie oznacza egoizmu, lecz wyraz szacunku do siebie i innych. Ponadto, asertywna komunikacja sprzyja klarowności w relacjach i może zapobiegać nieporozumieniom.

Zainspirowało mnie to do refleksji nad moimi dotychczasowymi interakcjami z innymi. Zrozumiałem, że niepewność w wyrażaniu swoich potrzeb często prowadziła do frustracji i niezrozumienia. Również odkrycie, że asertywność można rozwijać, daje mi nadzieję na lepsze funkcjonowanie w społeczeństwie i poprawę jakości moich relacji.

Uważam, że umiejętność asertywnej komunikacji powinna być kluczowym elementem naszego rozwoju osobistego. To nie tylko pozwala wyrażać siebie, ale także ułatwia budowanie uczuć wzajemnego szacunku i zaufania. Jestem wdzięczna za możliwość poprowadzenia takich zajęć mam nadzieję, że Tobie przyniosą równie dużo refleksji.

Materiały do zabrania do domu:

Uczestnicy otrzymują karty z technikami komunikacyjnymi oraz zachętę do codziennego praktykowania asertywności w prostych sytuacjach.

Notatki dla prowadzącego:

Uważnie obserwuj dynamikę grupy, aby zapewnić, że każdy ma możliwość wzięcia udziału.

Bądź gotów do spokojnego zarządzania emocjami, które mogą się pojawić w trakcie pracy.

Oto 10 dodatkowych ćwiczeń, które pomogą w praktycznym zastosowaniu zasady asertywnej komunikacji:

1. Wyrażanie potrzeb: Napisz listę swoich potrzeb i pragnień, które chciałbyś zakomunikować bliskim osobom. Następnie spróbuj w rozmowie w sposób asertywny opisać jedną z nich, używając struktury "Ja czuję... kiedy... dlatego chcę...".

2. Odmowa z empatią: Ćwicz odmawianie z użyciem zdania, które okazuje zrozumienie dla drugiej osoby. Na przykład: "Rozumiem, że to dla Ciebie ważne, ale niestety nie mogę się zaangażować w ten projekt, ponieważ mam inne zobowiązania."

3. Feedback: Poproś kogoś o konstruktywną krytykę i spróbuj w asertywny sposób zareagować na nią, dziękując za opinię i dzieląc się swoimi przemyśleniami na ten temat.

4. Symulacja scenek: Zrób z przyjaciółmi ćwiczenie, w którym odgrywacie różne sytuacje, w których trzeba asertywnie wyrazić swoje zdanie lub potrzeby. Na przykład, odgrywanie sceny, w której musisz odmówić zaproszenia na imprezę.

5. Asertywne pytania: Przygotuj listę sytuacji, w których nie czujesz się pewnie, i stwórz proste, asertywne pytania, które możesz zadać. Na przykład: "Czy mogę prosić o więcej informacji na ten temat?"

6. Rozwiązywanie konfliktów: Ćwicz z kimś bliskim rozwiązywanie małych konfliktów w asertywny sposób. Zastosuj metodę "win-win", starając się znaleźć rozwiązanie, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron.

7. Asertywny dziennik: Prowadź dziennik, w którym codziennie zapisujesz sytuacje, w których asertywnie wyraziłeś swoje potrzeby lub odmówiłeś. Analizuj, co poszło dobrze, a co można poprawić.

8. Wyrażanie uczuć: Przygotuj zdania do wyrażania swoich uczuć w różnych sytuacjach. Przykład: "Czuję frustrację, kiedy nie dostaję informacji na czas, ponieważ wpływa to na moją pracę."

9. Praktyka w grupie: Dołącz do grupy wsparcia lub warsztatu asertywnej komunikacji, gdzie będziesz mógł ćwiczyć z innymi ludźmi w bezpiecznym środowisku.

10. Medytacja oraz refleksja: Praktykuj medytację i refleksję nad swoimi uczuciami i myślami. To ćwiczenie pomoże Ci lepiej zrozumieć, co czujesz oraz jakie są Twoje granice, co ułatwi asertywne wyrażanie siebie.

Każde z tych ćwiczeń pomoże w rozwijaniu umiejętności asertywnej komunikacji i zwiększy Twoją pewność siebie w interakcjach z innymi.

Zajęcia zakończone w atmosferze zaufania i otwartości, z nadzieją na dalszy rozwój umiejętności asertywnych w codziennym życiu.